recensies 29 I levendigheid en gedrevenheid, de voortdurende poging tot dialoog met een moeilijke maar belangrijke gesprekspartner ook voor bredere kring iets zichtbaar gemaakt van de wetenschappelijke worstelingen in de wereld van de psychotherapie. A. ENGELSMAN, psychiater SJP Dercksen Centrum te Amsterdam Martin R. Lipp, The Bitter Pil/. Doctors, Patients, and Failed Expectations. New York, Harper & Row, 1980, 204 blz. Wie jaarlijks een groeiend aantal boeken moet lezen, keuren, bespreken of selecteren, bereikt snel een verzadigingspunt waar de kwaliteit van een publikatie afgemeten wordt aan de tijd of hoeveelheid bladzijden die men geboeid of aandachtig bleef lezen. Volgens deze erg subjectieve maatstaf werd het boek van Martin Lipp voor mij een bijzondere leeservaring. De schrijver had me al in zijn greep bij die eerste zin: ‘There was no doubt it was a suïcide’. Alex, een succesvol psychiater, pleegt zelfmoord. Collega’s en vrienden zijn geschokt, zoeken vertwijfeld naar een verklaring. Alex is een deel van Martin Lipp, wellicht ook een stukje van mezelf. Dezelfde herkenning en spiegeleffect bij het verhaal van Chris, David en de anderen die Lipp ten tonele voert. Deels gebaseerd op eigen ervaringen of reële feiten, deels voortreffelijk gedramatiseerd, tekent Lipp, meer zwart dan wit, het portret van een aantal psychiaters die elk een eigen, veelal somber aspect van de psychiatrie en de geneeskunde in ’t algemeen verpersoonlijken. Zo is er Chris, de psychoanalyticus, die het vurig geloof in zijn therapiewerk behoudt door zich in een ivoren toren te verschansen. En David, die altijd voor zijn patiënten klaar staat of bereikbaar is, behalve die ene keer en toen liet zijn patiënt een nota achter bij de brug: ‘My time is up, Doe’. Zelf ooit gehospitaliseerd nam Sallie zich voor steeds het standpunt van de patiënt voorrang te geven maar enkele jaren medische training ontnuchterden al gauw dit ideaalbeeld. Eens heel progressief voert Irv nu hele dagen minuten-gesprekken met patiënten die al even uitgeblust zijn als hij zelf. Met gekrijs en getier uit de isoleercellen op de achtergrond, schrijft Russen, de ‘shock doctor’, artikelen over masochisme, en Warrens gezin krijgt geregeld dreigbrieven sinds hij optrad als expert in een rechtszaak. En zo gaat de schrijver door, het ene portret al bitterder dan het
292 Dth 3 jaargang 3 augustus 1983 andere, en met zijn eigen ervaringen en visies als rode draad doorheen het boek. Nu eens koel, dan weer cynisch of erg geëmotioneerd, analyseert Lipp zijn ‘patiënt’: de eens zo geprezen arts-patiënt relatie lijkt nu ongeneeslijk ziek en takelt verder af. Als een gedegen diagnosticus gaat Lipp niet enkel af op het ‘klinisch beeld’, maar documenteert hij zich ook over de verschillende bekritiseerde aspecten van de medische en psychosociale hulpverlening (dertig bladzijden becommentarieerde literatuurverwijzingen nodigen uit tot verdere studie van de thematiek). Dit boek is een ‘bittere pil’ voor elke hulpverlener met reddersfantasieën. Door zijn stijl en inhoud kan het weinigen in de welzijnssector onberoerd laten en het zou zeker voor medici (van studenten tot hooggeleerden) verplichte lectuur moeten zijn; zoals Fuller Torrey terecht aanbeveelt: ‘All doctors should read it before they burn out, and all patients before they throw more wood on the fire’! Hopelijk hoeven we niet lang te wachten op een Nederlandse vertaling. W. VANDEREYCKEN TE BEKNOPT EN TE DUUR H. J. Wain (ed.), Clinical Hypnosis in Medicine. Symposia Specialists, Ine” Miami; verspreid door Year Book Medica! Publishers, Chicago en London, 1980; 254 blz.; prijs: $s1.oo. Clinica/Hypnosis in Medicine valt op door drie ongewone kenmerken: de te hoge prijs, het dure papier en de onaangename geur daarvan. Het boek bestaat uit 23 geselecteerde bijdragen aan de jaarlijkse wetenschappelijke bijeenkomst over ‘clinical hypnosis’ van de American Society of Clinical Hypnosis in welk jaar die bijeenkomst plaatsvond wordt niet vermeld. Het boek lijdt aan het euvel dat we wel vaker bij congresbundels aantreffen: de hoofdstukken zijn vaak te beknopt en te slordig geschreven; de redactie van een behoorlijk vakblad zou de auteurs verzocht hebben hun huiswerk beter te doen, maar bij zo’n bundel is dit blijkbaar niet nodig. Toch kan iedere hypnotherapeut in dit boek iets van zijn of haar gading vinden. Er komen interessante en belangrijke onderwerpen aan bod, en verspreid over de hoofdstukken treffen we waardevolle