De ‘double bind’ van Erickson: feit of fictie? (9-1-18)

r8 De ‘double bind’ van Erickson: feit of fictie? André M. Weitzenhoffer SAMENVATTING De therapeutische ‘double bind’ van Erickson blijkt een zwak gefundeerd begrip te zijn. Echte ‘binds’ worden zelden of nooit den in de situaties die als therapeutische ‘double binds’ gekarakteriseerd worden. Het bestaan van echte ‘binds’ bleek in alle onderzochte gevallen hypothetisch. Bovendien is niet aangetoond dat er een uniek specifiek peutisch effect zou optreden in die situaties. Dit betekent niet dat de ke therapeutische effecten niet in verband gebracht kunnen worden met de z.g. therapeutische ‘double binds’, maar wel dat een dergelijk effect toond dient te worden. Tevens is het noodzaak om, als zo’n effect bestaat, te onderzoeken of er andere wegen zijn waarlangs dit effect verklaard kan worden. Inleiding Het tot stand brengen van ‘double binds’ wordt als een bijzonder belangrijke manier van communiceren beschouwd, omdat men mand hiermee in een situatie brengt waarin hij nit!t anders meer kan dan een bepaald gedrag vertonen. In de Ericksoniaanse benadering van hypnotische fenomenen en therapeutische veranderingen wordt de therapeutische ‘double bind’ vaak als een bijna magische, feilbare methode gepresenteerd om te verzekeren dat bepaalde notische of therapeutische effecten teweeg gebracht worden. Het doel van dit artikel is in de eerste plaats om te onderzoeken wat de ‘double bind’ van Erickson in feite is en in de tweede plaats zal bekeken worden hoe deze werkzaam zou kunnen zijn. DR. A. M. WEITZENHOFFER, psycholoog, was onder meer hoogleraar in de psychiatrie en de gedragswetenschappen aan de universiteit van Oklahoma. In 1957 verscheen zijn ‘Genera! Techniques of Hypnotism’. Samen met E. R. Hilgard ontwikkelde hij de Standford Hypnotiseerbaarheidsschaal. Dit artikel is gebaseerd op de voordracht die hij hield op het 11th International gress ofHypnosis and Therapy, dat van 13-19 augustus 1988 in Den Haag gehouden werd.

De ‘double bind’ van Erickson 19 I. De ‘double bind’ van Bateson Het oorspronkelijke begrip ‘double bind’ komt van Gregory Bateson (Bateson et al., 1956). Het was bedoeld om tot een interactionele verklaring van schizofrenie bij te dragen. Hieronder volgt een somming van de belangrijkste ingrediënten van dit concept: (1) Twee of meer personen; een van hen noemen we het offer. (2) Herhaaldelijk ervaren; de ‘double bind’ is een zich herhalende situatie voor het slachtoffer. (3) Een primair negatief gebod; meestal komt dit op één van de twee volgende manieren voor: (a) ‘Doe dit of dat niet, anders zal ik je straffen’. (b) ‘Als je dit of dat doet, zal ik je straffen’. (4) Een secundair gebod op een abstracter (meta) niveau, dat in strijd is met het eerste gebod en evenals het eerste afgedwongen wordt door straffen of signalen die het bestaan bedreigen. (5) Een tertiair negatief gebod dat het slachtoffer niet toestaat aan de situatie te ontsnappen. (6) Ten slotte, bovengenoemde ingrediënten zijn niet langer nodig als het slachtoffer heeft geleerd zijn wereld in ‘double bind’ -patronen te beleven. Waarom de kwalificatie ‘double’? De als zodanig gekwalificeerde situaties vormen zonder twijfel wat men in gewoon Amerikaans taalgebruik een ‘bind’ noemt, maar Bateson et al. hebben zich nooit verwaardigd aandacht te besteden aan de vraag wat er nu zo ble’ aan deze situaties is. Men kan hierover alleen maar speculeren. Eerst zullen we de populaire betekenis van het begrip ‘bind’ nog eens bespreken. Het wordt namelijk ook gebruikt in de betekenis van ‘een lastig parket’ of een dilemma. ‘Being in a bind’ is synoniem aan populaire uitdrukkingen als ‘Jumping from a frying pan into the fire’, ‘Being between the devil and the Joost Baas2025-06-27T12:14:10+00:00