samenvattingen Effecten van een cursus directieve gezinsbegeleiding Alfred Lange, Joost Beek & Ap de Schutter Een korte beschrijving wordt gegeven van een cursus van tienmaal vier uur voor maatschappelijk werkers van de stichting Humanitas, waarbij het accent lag op het integreren van concepten en technieken van directieve pie in het begeleiden van gezinnen uit de kinderbescherming. Een meer breide beschrijving wordt gegeven van het onderzoek naar de effecten ervan. Met behulp van een pre-post design met controlegroep kon worden toond dat de cursus tot significante veranderingen leidde ten aanzien van tude m.b.t. directieve gezinstherapie, inzicht in gezinstherapeutische situaties, gerapporteerd gebruik van directieve technieken en de mate van lossend vermogen in de verhouding met eigen partner. In de discussie worden o.a. aanbevelingen gedaan voor rechtstreekse metingen van vaardigheden van cursisten en van veranderingen bij hun cliënten. Een behandelingsstrategie voor chronisch hypochondrische patiënten Jan Le- hembre Chronisch hypochondrische klachten zijn vaak therapieresistent. Een tureerde directieve behandeling, waarbij medicatie uitgesloten wordt, lijkt in de kliniek-setting mogelijkheden te bieden. De strategie omvat zowel doxale als congruente, gedragstherapeutische elementen. Eerst worden de gemene principes besproken. Daarna wordt als illustratie een tweetal gevallen beschreven. De combinatie van paradoxale en congruente interventies Alfred Lange Een combinatie van paradoxaal en congruent interveniëren wordt ceerd waarbij met name de manier van motiveren afwijkend is van wat tot nog toe bekend is. Vijf voorbeelden worden beschreven en geanalyseerd. In de discussie wordt ingegaan op de indicatiestelling voor dit soort interventies en op de moeilijkheden waarop men soms stuit wanneer men een interventie wil rangschikken onder hetzij een paradoxale hetzij een congruente benadering. De behandeling van haartrekken, nagelbijten en andere ‘nerveuze’ gewoonten hij kinderen – Kees Hoogduin & Eise de Haan Voor nerveuze gewoonten zoals haartrekken, nagelbijten en duimzuigen wordt pas behandeling gezocht als deze gewoonte ernstige gevolgen heeft, bijv. kale plekken bij het haartrekken. De toepassing van dures bij kinderen met deze klacht wordt beschreven. Het artikel wordt gesloten met een bijdrage van een negenjarige jongen die met bijv. een lijke procedure van het duimzuigen werd afgeholpen. De Nederlandse bewerking van de Stanford Hypnotic Clinical Scale (SHCS) Ferdi Oyen & Philip Spinhoven De Stanford Hypnotic Clinical Scale (sHcs) is een speciaal vpor een situatie ontwikkelde hypnotiseerbaarheidsschaal, waarvan de afnameduur
samenvattingen/abstracts 207 betrekkelijk kort is en de suggesties betrekking hebben op hypnotische digheden die over het algemeen in hypnotherapie worden gebruikt. De teurs presenteren de Nederlandse bewerking van deze schaal om onderzoek naar hypnotherapie te stimuleren. In het artikel wordt beschreven hoe de Amerikaanse schaal werd aangepast en hoe op grond van een exploratief derzoek de uiteindelijke tekst van deze schaal tot stand kwam. De behandeling van overmatig dagdromen bij een man met een contactstoornis – Willem Hoogduin & Kees Hoogduin Door het dagdromen kwam de beschreven cliënt niet meer aan werken toe en isoleerde hij zich steeds meer. Om een afkeuring te vermijden werd besloten in eerste instantie het dagdromen te behandelen. De behandeling heeft uit de volgende onderdelen bestaan: er is invloed uitgeoefend op de inhoud van het dagdromen; het aantal uren dagdromen is (langzaam) beperkt in tijd; – via activiteiten thuis is de cliënt langzaam weer in een zekere regelmaat gaan functioneren; via (langzaam) uitbreiden van de werktijd is cliënt weer hele dagen gaan werken. Een verhaal voor een meisje dat bang is voor een bloedprik Pasya Thiel Het artikel beschrijft de succesvolle inductie van een trance door het vertellen van een verhaal aan een veertienjarig meisje met angst om zich te laten ken. De voordelen van een informele, ‘Ericksoniaanse’ inductie worden besproken. abstracts E.ffects of A Course in Directive Family Therapy – Alfred Lange, Joost Beek & Ap de Schutter A short description is given of a training course of ten sessions of four hours for social workers, with the emphasis on integration of concepts and ques from directive family therapy in coaching lower class families with quent children. A more extensive description is given of the investigations as to the effects of the course. By means of a pre-post design with control group significant changes were shown regarding the attitude towards directive family therapy, insight in therapeutic situations, and reported use of directive ques and the degree of problem solving behavior in the relationship with their own partner. In the discussion of the results some recommendations are also given for direct measuring the ski11s of the trainees and changes in the vior of their clients. A Treatment Strategy For Chronic Hypochondriasis – ‘Jan Lehembre Chronic hypochondriasis is often resistent to therapy. The author describes an approach that includes hospitalization and is directed at stopping all medi-
208 Dth 2 jaargang 3 mei 1983 cation. The strategy includes paradoxical as wel! as congruent, behaviour rapeutic elements. First genera! principles are explained. Than two case ports are discussed. The Combination of Paradoxical and Congruent Interventions Alfred Lange A combination of paradoxical and congruent interventions are introduced of which especially the way of motivating is different from what is known til! now. Five examples are being described and analysed. In the discussion tion is focused on the indications for this type of intervening and on the bitrariness which is sometimes apparent in classifying interventions in congruent as opposed to paradoxical ones. The Treatment of Trichotillomania, Nail Biting and Other Nervous Habits In Children Kees Hoogduin & Eise de Haan Treatment for nervous habits is usually not saught till this behaviour is thought to have serious consequences. For example bold spots from ling. The application of selfcontrol-procedures in children with their complaints is described. A report is included from a nine year old boy’s own experience with this kind of treatment. The Dutch Version of the Stanford Hypnotic Clinical Scale – Ferdi Oyen & Philip Spinhoven The Stanford Hypnotic Clinical Scale (SHCS) has been developed for clinical use especially. The scale is relatively short and taps the kind of processes most likely to be used in therapy. The authors present the Dutch version of this scale to stimulate research into hypnotherapy. The article describes how the original American scale was adapted and how the final version was bascd on the results of an explorative study. The Treatment of An /solated Man with Extreme Daydreaming – Willem Hoogduin & Kees Hoogduin Because of his daydreaming the dient was forced to give up working and he became more and more isolated. The possibility of discharge from his job on psychological grounds made it necessary to treat the daydreaming first of all. The following steps were essential in the treatment: The contents of the daydreams were infiuenced. The number of hours spent by daydreaming was gradually reduced. By means of activities at home the dient was recommencing to ce regularity. The number of hours working at the office was gradually increased until he worked full-time again. A Story For a Girl Who is Afraid of a Capillary Puncture – Pasya Thiel The author describes the induction of a trance by telling a story. The dient is a fourteen-year-old girl, who is afraid of capillary puncture for blood test. The advantage of the application of indirect, ‘Ericksonian’ technique is commended for patients who are resistent to forma! induction techniques.
3 )omgang 3 “”‘””‘”” 1983 210 Ten geleide 212 Alfons Vansteenwegen, Intiem onderhandelen in partnerrelatietherapie 244 Alfred Lange, Imaginaire confrontatie bij het verwerken van incestueuze verlangens, een gevalsbeschrijving 253 Ellert Nijenhuis & Gonny van der Lugt, Consequenties van functionele analyses van cliëntresponsen op ’therapie’-stimuli en functionele analyses van systemen 270 Lieven Migerode, Sekstherapie als directieve therapie Notitie 284 Het moderne antiquariaat van de nieuwe psychotherapie, door Walter V andereycken Recensies 289 Leon Chertok, Sense and Nonsense in Psychotherapy: the Challenge of Hypnosis, door A. Engelsman 291 Martin R. Lipp, The Bitter Pill. Doctors, Patients, and Failed Expectations, door Walter Vandereycken 292 H. J. Wain (ed.), Clinical Hypnosis in Medicine, door Onno van der Hart 295 Samenvattingen 296 Abstracts 297 Mededeling
2IO Ten geleide Leerzaam, curieus en wijs — zo zou het artikel Intiem onderhandelen in partnerrelatietherapie van Vansteenwegen gekarakteriseerd kunnen worden. Het is leerzaam waar het de lezer gedetailleerd instrueert omtrent het wat en hoe van een blijkbaar effectieve methode. De curiositeit zit ‘m niet alleen in de voor niet-Vlamingen ongebruikelijke taal met woorden als ‘krikkel’ en ‘ambetant’-, maar ook in de ad absurdum doorgevoerde ernst waarmee bijv. over het al of niet opruimen van een jas, een tas en een paar schoenen wordt gesproken. Wijsheid spreekt onder meer uit de manier waarop met gevoelens die als kinderachtig imponeren wordt omgegaan: of ze als kinderachtig imponeren doet niet terzake, ‘er is geen tegenwerping voor gevoelens’. De gedachte dat de psychotherapeut er zou zijn om de mens te veranderen is door Vansteenwegen klaarblijkelijk geheel losgelaten. Concrete veranderingen streeft hij na, zo concreet dat gedacht zou kunnen worden dat het om futiliteiten gaat. Wie zich erin verdiept bemerkt dat deze zogenaamde futiliteiten voor cliënten evenwel aanleiding kunnen zijn om zichzelf en elkaar grondig anders te gaan ervaren. Ik wijs er nog op dat de ervaringen met deze benadering niet afkomstig zijn uit de praktijk van het ‘marriage enrichment’ of iets dergelijks, maar rechtstreeks uit de kliniek. Lange illustreert in zijn bijdrage over imaginaire confrontatie dat er ten minste een belangrijke analogie bestaat tussen zijn benadering en de psychoanalytische denkwijze. Het zoeken naar de ‘essentiële stimuli’ is verwant aan het analytisch zoeken naar drijfveren en het ongedaan maken of in elk geval bemoeilijken van ‘afweer’. Op theoretische gronden zou misschien zelfs verondersteld mogen worden dat ‘achter’ de incestueuze verlangens van zijn cliënte jegens haar vader woede op haar moeder schuilgaat … Mij trof de onbevangenheid waarmee hij de door zijn cliënte geuite verlangens accepteert en uitwerkt. Ik zou hem dat niet nadoen. Wat tot nadenken stemt is de efficiëntie van een benadering die nu eens niet meteen op actie, oefenen en dergelijke gericht is. Het zal niet zelden voorkomen dat ‘huiswerk’ dat niet goed gedaan is gevolgd wordt door méér huiswerk, en dat de gelegenheid om eens na te gaan wat cliënt en therapeut gezamenlijk vermijden ongebruikt wordt gelaten. De volgende twee bijdragen kunnen als reclame voor de directieve therapie worden opgevat. Nijenhuis en Van der Lugt beschrijven waar de gedragstherapie zou kunnen profiteren van inzichten uit de directieve
2II therapie, Migerode waar de zgn. sekstherapie dit zou kunnen doen, of, blijkens zijn verhaal, eigenlijk al aan het doen is. Wie al van het belang van directieve therapie overtuigd was, moet deze stukken toch niet ongelezen laten, al was het alleen maar vanwege de mooie voorbeelden. Nijenhuis en Van der Lugt beschrijven de behandeling van een meisje met conversiehysterische symptomen, Migerode de behandeling van mensen met relationele en seksuele moeilijkheden. Dat iets van de directieve mentaliteit, speciaal de neiging problemen positief te benaderen, in de officiële sekstherapie al wel aanwezig was, bewijst m.i. het gebruik van het woord orgasmie’. De directieve therapie is niet nieuw, is vaak gezegd. Documentatie van de geschiedenis van deze denkwijze bleef tot nu toe echter achterwege. Met zijn Het moderne antiquariaat van de psychotherapie helpt Walter Vandereycken ons het betrekkelijke van onze originele gedachten te doen inzien. KvdV