Over de behandeling van huishouddwang- toepassing van zelfcontrole-procedures in een relationele context (1-3-258)

Over de behandeling van huishouddwang; toepassing van zelfcontroleprocedures in een relationele context Kees Hoogduin, Else de Haan, Willem Hoogduin, Sjoukje Hartman & Ruud Markveldt 1 . Inleiding Sommige vrouwen zijn perfectionistisch in hun huishouden, zonder dat dit abnormaal gevonden wordt. Onder invloed van rende omstandigheden – het ouder worden van de kinderen, het overlijden van een geliefd familielid, werkloosheid van de man – kan deze wat dwangmatige huisvrouw zich ontwikkelen tot een vrouw voor wie een perfect lopende huishouding en een meer dan brandschoon huis een levensnoodzaak is geworden. Bij het seren van dit ideaal worden de andere gezinsleden op verschillende manieren tot medewerking gedwongen, bijv. doordat hun vraagd wordt tal van rigide voorschriften op te volgen, maar ook doordat zij degenen worden die de cliënten moeten geruststellen met betrekking tot de soms tientallen malen herhaalde vraag in hoeverre een bepaalde taak voldoende is afgewerkt. Voor besteding, aandacht voor de gezinsleden en andere belangrijke zaken is op den duur geen tijd meer. De huishouddwang neemt het hele leven in beslag. Bij de gezinsleden, die aanvankelijk conflicten hebben vermeden door maar met moeders wensen mee te gaan, ontstaat geleidelijk meer verzet en vaak resulteert dit in een crisis in de gezinsrelaties. Als het zover is, wordt deze huisvrouw gemeld voor behandeling. Rachman (1976) heeft dwangverschijnselen onderverdeeld in controle- en schoonmaakhandelingen en dwanggedachten. Bij de huishouddwang spelen al deze drie categorieën een rol. Controleren of het huis schoon genoeg is, wordt gevolgd door poetsen. De dwangmatige preoccupaties bestaan uit een voortdurend bezig zijn met huishoudelijke activiteiten die nog plaats moeten vinden als- De auteurs, bekend uit diverse publikaties in Dth, zijn allen verbonden aan de PAAZ van het St. Hippolytusziekenhuis in Delft. Werkadres: Reynier de Graefweg r r, 262 5 AD Delft.

Over de behandeling van huishouddwang 259 ook het anticiperen op gebeurtenissen die het uitvoeren van het programma kunnen verstoren, zoals de thuiskomst van kinderen of plotseling bezoek. Daarnaast zijn er gedachten die als inhoud ben dat een bepaalde taak nu afgerond moet worden; wordt die taak niet uitgevoerd dan ontstaat een gevoel van spanning dat pas afneemt wanneer deze taak alsnog wordt af gemaakt. Wanneer ’s avonds laat het gehele programma tenslotte is afgewerkt, voelt de cliënte zich op een bepaalde manier tevreden. Deze satisfactie kan als een bekrachtiging van de huishouddwang opgevat worden (vgl. Röper, Rachman & Hodgson, 1973); vandaar dat er bij de ling rekening mee gehouden moet worden. Een groot probleem is de ambivalentie die bestaat ten opzichte van de behandeling. wel zij inderdaad door hun perfectionisme vastgelopen zijn in het huishouden, zijn zij er soms moeilijk van te overtuigen dat het zakelijk is een behandeling te ondergaan die tot een andere stijl van huishouden moet leiden. De grote bezwaren van de andere zinsleden tegen de eisen die hun moeder of echtgenote hun oplegt, zullen soms motiverend kunnen werken. In dit artikel wordt de behandeling van huishouddwang met een zelfcontroleprocedure beschreven. In verband met de relationele aspecten van de dwang worden de partner en soms andere leden bij de behandeling betrokken. Er wordt een voorbeeld van deze manier van behandelen gegeven. In de discussie wordt gaan op de literatuur over de behandeling van huishouddwang. Tot slot wordt een overzicht van de resultaten van deze behandeling bij acht vrouwelijke cliënten gegeven. 2. De behandeling De behandeling is opgebouwd uit twee elementen: een procedure en een aanpak van de interactionele component. Bij de zelfcontroleprocedure gaat het vooral om de beïnvloeding van de antecedente factoren: het vaststellen van de norm, controle, stimulus-respons interventie. De gezinsleden worden o.m. bij de behandeling betrokken omdat zij een belangrijke rol (kunnen) spelen bij de bekrachtiging. Bovendien zullen de huishoudelijke taken meestal opnieuw verdeeld moeten worden. Registratie en het vaststellen van de norm Met behulp van de cliënte wordt een onderscheid gemaakt tussen huishoudelijk werk dat ‘normaal’ genoemd kan worden en huishou-

260 Dth 3 jaargang 1 augustus I 98 1