Casuïstische mededelingen 1 77 Referenties Crasilneck, H. B. & ]. A. Hall (1975), Clinical Hypnosis: Principles and Applications. Grune & Stratton, New York. Haley,]. (1975), Buitengewone Therapie. De Toorts, Haarlem. Spiegel, H. & D. Spiegel (1978), Trance and Treatment: Clinical Uses of Hypnosis. Basic Books, New York. ‘Gezond-verstand-adviezen’ bij problemen in jonge gezinnen r. Inleiding In directieve therapie gaat nogal wat aandacht naar de meer spectaculaire interventies, waarbij metaforen, paradoxen en indirecte manoeuvres een belangrijke plaats innemen. In deze bijdrage worden twee voorbeelden noemd van wat ik maar ‘gezond-verstand-adviezen’ zal noemen: voudige, verstandige raadgevingen, die ook een goede buurvrouw had nen bedenken. Dergelijke adviezen zijn naar mijn ervaring vooral zaam wanneer de symptomen zijn ontstaan ‘in aansluiting op een recente gebeurtenis, die een duidelijke belasting genoemd kan worden’ (Van Dijck, 1980). Verder mogen er geen andere psychiatrische klachten of grote flicten in het gezin zijn (eveneens: Van Dijck, 1980). Zo’n ‘recente gebeurtenis’ kan de geboorte van een baby zijn. De komst van een kind heeft consequenties voor het hele gezin, al is het vaak de moeder die klachten ontwikkelt (vgl. Haley, 1975). Ook andere schrijvers wijzen op het belang van dergelijke overgangsfasen en de moeilijkheden die hiermee gepaard kunnen gaan (zie o.m. Van der Hart, 1978; Rabkin, 1977; Wallace, 1967). In mijn voorbeelden gaat het om vrouwen die hun rol van echtgenote/moeder sinds kort niet meer als bevredigend ervaren. 2. Voorbeelden – Mevrouw Tuinders, 27 jaar Enkele maanden na de geboorte van haar tweeling heeft mevrouw Tuinders het gevoel gekregen het allemaal niet meer aan te kunnen. Ze heeft buien, is prikkelbaar, zit in de put en heeft al een maand last van een ontsteking, welke aandoening vroeger veel sneller genas. Een enkele maal is ze bang dat ze de kinderen iets aan zal doen. Ze vertelt: ‘Als één van de kinderen huilt begint de andere ook.’ Irritaties over haar man uiten vindt ze een moeilijke zaak, evenals het afwimpelen van een bezoek van nissen. Daarnaast zijn er seksuele problemen, omdat ze meestal bek-af en gespannen is. Ze wil alles erg goed doen en is bijna de hele dag en avond bezig met de kinderen en de huishouding.
178 Dth 2 jaargang l mei 1981 Het echtpaar gaat accoord met de volgende afspraken: (1) Eén dag per week zal één kind naar één van de oma’s gaan. (z) Als het haar teveel wordt zal mevrouw Tuinders de kinderen naar boven naar de slaapkamer brengen. (3) In verband met de ziekte van mevrouw wordt er gedurende twee weken een werkster genomen. (4) Eén op de vier aangekondigde bezoeken van kennissen zal worden afgezegd (vgl. Hoogduin, 1977). (5) Bovendien zal meneer zijn vrouw af en toe iets uit handen nemen. Vooral dit laatste blijkt het echtpaar vreemd te vinden. Meneer wordt gezegd dat hij dit misschien wat buitenissig zal vinden: het druist in tegen verschillende traditionele, vastgeroeste gewoontes. Het is echter duidelijk dat zijn vrouw aan het eind van haar latijn is, wat o.m. blijkt uit het feit dat ze weinig zin meer in vrijen heeft. Ook wordt overeengekomen dat mevrouw gedurende twee weken zal opschrijven, welke dingen van haar man haar ergeren. Op de volgende bijeenkomst, twee weken later, blijken de afspraken te zijn nagekomen. De klachten zijn alle verdwenen en meneer en mevrouw vertellen nu meer dingen samen te doen; beiden vertellen de relatie als meer bevredigend te ervaren. Drie maanden later is dit nog het geval. – Mevrouw Grijp 26 jaar Zes weken na de geboorte van haar dochter begint mevrouw Grijp stemmen te horen: haar eigen gedachten worden hardop uitgesproken door kenden. De inhoud betreft voornamelijk het ridiculiseren van haar doen en laten. Ze zegt overigens zelf niet te geloven dat het echt is. Daarnaast vertelt ze haar huishouden zeer perfectionistisch te doen en seksueel hyperactief te zijn, wat haar man niet kan bijbenen. Ze legt zelf verband met de volgende veranderingen in haar leven. – De geboorte van haar dochter. – Het stoppen met werken, waardoor ze tijd heeft om te piekeren en haar huishouden perfectionistisch te doen. – De verhuizing: ze heeft nog weinig kennissen in haar nieuwe plaats. Het echtpaar Grijp beschrijft hun relatie op dit moment als een liefde verhouding’. Ze hebben ruzie over sex en het huishouden en mevrouw wil veel mensen over de vloer en meneer juist niet. Op de tweede bijeenkomst worden de volgende afspraken gemaakt: (1) Mevrouw zoekt een aantal clubjes. (z) Ze zal enkele mensen uit de buurt op de koffie vragen. (3) Ze zal een afspraak proberen te maken met één of meer buurvrouwen om het kind zo nu en dan onder te brengen. (4) Ze schrijven allebei op wat ze willen dat de ander in het huishouden doet, zodat de wederzijdse irritaties hierover boven tafel komen en er over onderhandeld kan worden. Op de derde bijeenkomst wordt m.b.t. de seksualiteit afgesproken:
Casuïstische mededelingen 179 (5) De komende twee weken bepaalt meneer de aard en de frequentie van de coïtus. Als reactie op deze laatste afspraak gnuift mevrouw enigszins achtend: ‘Nou dat wordt spannend’. Meneer: ‘Wacht nu maar af’. De opdrachten worden alle uitgevoerd tot beider tevredenheid. Op de vijfde zitting zeggen ze hun relatie beter te vinden dan voor de geboorte van het kind; besloten wordt de behandeling af te sluiten. Een half jaar later zijn beiden nog tevreden. 3. Discussie (1) De situatie waarin dergelijke adviezen werkzaam kunnen zijn wordt vaak gekenmerkt door één of meer van de volgende gebeurtenissen: de boorte van een kind; het huwelijk; een verhuizing waardoor de oude kennissenkring (deels) verloren gaat terwijl er nog geen nieuwe is bouwd; de vrouw houdt op met werken of blijft wel werken en heeft het dan verschrikkelijk druk, omdat de man weinig in het huishouden doet. Hierna kan naar voren komen, dat bepaalde hooggespannen verwachtingen niet uitkomen, de man niet goed weet wat hij ermee aanmoet en dat over verschillende belangrijke zaken als een taakverdeling en de opvoeding nog nauwelijks is onderhandeld. (2) Enkele van de mogelijke klachten, die vaak ook een duidelijke leiding hebben, zijn: lusteloosheid; dwangmatig gedrag, met name in het huishouden; HV-klachten; de vrouw voelt zich alleen en onbegrepen, ze ervaart weinig steun van haar man, ze voelt zich ongelukkig en er ontstaan conflicten. (3) De adviezen. Meestal geeft men tijdens een behandeling per zitting niet meer dan één advies of opdracht. Hier worden verschillende adviezen tegelijk gegeven. Het zijn eenvoudige ‘gezond-verstand-adviezen’, die enige verandering in de structuur van de huwelijksrelatie teweeg brengen. Een belangrijk aspect van zo’n verandering zal vaak zijn dat de man iets in het huishouden gaat doen en/of zich meer met de kinderen gaat houden. Hierdoor voelt de vrouw zich er minder alleen voor staan. Enige aandacht voor de manier waarop de cliënten ertoe gebracht worden de adviezen uit te voeren lijkt hier op zijn plaats. Een mogelijke opbouw is: – Het strookt niet met het traditionele cultuurpatroon dat u zoiets gaat doen, maar … – Zoals u al zegt, uw vrouw kan het niet meer aan, ze kan niet verder op deze wijze. – Het zal vooral voor u een zware opgaaf zijn. Tevens kan het van belang zijn, dat een autoriteit, de therapeut, ming geeft voor iets dat misschien niet strookt met het beeld, dat het paar of de familie heeft over het moeder- en vaderschap (vgl. Rabkin, 1977; Van der Hart, i976). Bijvoorbeeld: het eenmaal per week onderbrengen van een kind bij een familielid om aan de nodige rust te komen, een kind in een andere kamer leggen als er te hard of te lang gekrijst wordt en het
1 80 Dth 2 jaargang 1 mei 198 1 minder perfectionistisch doen van het huishouden. Deze ‘gezond-verstand-adviezen’ hebben tot gevolg dat de belasting van de vrouw afneemt. In een aantal gevallen is dit voldoende om in het gezin een goed evenwicht te bewerkstelligen. Wanneer de klachten langer bestaan en onderdeel van een sequens van bekrachtigingen zijn geworden, zal de therapeut naar een meer gecompliceerde strategie moeten omzien (vlg. Van Dijck, 1980 ). RUUD MARKVELDT, psycholoog; PAAZ St. Hippolytusziekenhuis, Delft. Referenties Dijck, R. Van (1980), Modellen in psychotherapie. In: K. van der Velden (red.), Directieve Therapie .i. Van Loghum Slaterus, Deventer. Hart, O. van der (1978), Overgang en bestendiging. Van Loghum Slaterus, Deventer. Hart, 0. van der (1976), Over het zg. buurvrouwenadvies. Tijdschrift voor Directieve Therapie, 4 (2), 3-4. Hoogduin, C.A. L. (1977), Eén van de drie, een eenvoudige behandeling van het onvermogen om nee te zeggen. In: K. van der Velden (red.), Directieve Therapie r. Van Loghum Slaterus, Deventer. Rabkin, R. (1977), Strategie Psychotherapy. Basic Books Ine. New York. Ned. vert.: Strategische psychotherapie. Bert Bakker, Den Haag, 1978. Wallace, A. F. C. (1967), Anthropology and psychiatry. In: A.M. man & H. L. Kaplan (eds.), Comprehensive Textbook of Psychiatry. The Williams & Wilkins Company, Baltimore.