verslag The International Congress on Ericksonian Approaches to Hypnosis and Psychotherapy Het congres 181 Van 4 tot 8 december 1980 werd in Phoenix (Arizona) ‘The International Congress on Ericksonian Approaches to Hypnosis and Psychotherapy’ gehouden. Milton H. Erickson, psychiater in Phoenix, is bekend en beroemd om de onconventionele technieken die hij gebruikte in hypnose en therapie (zie o.m. het artikel over Milten H. Erickson van R. Van Dijck in Dth 1 (1)). Dit eerste congres over zijn werk was een hommage aan hem. Georganiseerd rond 5 december, de dag waarop hij 79 jaar geworden zou zijn. Zoals bekend stierf Milton Erickson op .2 5 maart van het vorig jaar. Van de plannen voor het congres was hij volledig op de hoogte. Alle langrijke beslissingen werden met hem doorgesproken. Daarom lijk kon zijn dochter Christina in haar toespraak tijdens de opening van het congres zeggen dat het voor haar vader zelf niet erg was dat hij het congres niet meemaakte: ‘Hij heeft alles al vooruit beleefd.’ De sfeer en de toon van het congres werden duidelijk beïnvloed door de dood van Erickson. Vrijwel alle sprekers hebben Erickson persoonlijk kend. Naast wetenschappelijke verhandelingen over het werk van Erickson en de betekenis van zijn werk voor de psychotherapie, namen de lijke herinneringen aan hem een belangrijke plaats in bij de verschillende lezingen. Woorden van lof over zijn vriendelijkheid, zijn bereidheid een te helpen, zijn harde werken, zijn bescheidenheid, zijn creativiteit en de opgewektheid waarmee hij zijn fysieke handicap verdroeg. Zoveel lof dat er zo nu en dan de behoefte aan enige relativering rees. Erickson was nadrukkelijk aanwezig op het congres: dat bleek niet alleen uit het vuldig gebruik van metaforen en de vrolijke sfeer, maar ook uit een detail als de paarse stropdas van Ernest Rossi. Lezingen, workshops, bijeenkomsten waarbij met de verschillende sprekers van gedachten kon worden gewisseld, films en videotapes van Erickson, Whitaker en Bateson, alsmede een diaserie over Ericksons leven, vormden de inhoud van het congres. In totaal waren er vijftig sprekers, onder wie Jay Haley, Paul Watzlawick, John Weakland, Richard Fish-van de Palo Alto Groep-, Carl Whitaker, Ernest Rossi, Kay son, Paul Sacerdote, Robert Pearson en, uit Nederland, Richard Van Dijck. Gregory Bateson, onder wiens leiding in 1952 het zoek in Palo Alto begon – het onderzoek dat leidde tot de theorie over de double bind – zou oorspronkelijk, naast Erickson, de tweede belangrijke spreker van het congres zijn. Hij overleed eveneens voor het congres begon. De kwaliteit van de lezingen en de workshops liep sterk uiteen. Sommige lezingen kwamen het niveau van herinneringen ophalen en het zich putten in lovende woorden over Erickson niet te boven.
182 Dth 2 jaargang 1 mei 1981 De sprekers Er waren ook sprekers die aspecten van het werk van Erickson op een teressante en inspirerende manier beschreven. Jay Haley was een van hen. In zijn voordracht gaf hij een uitvoerig beeld van Erickson en zijn werk. De manier waarop Erickson de taal gebruikt, zijn manier om patiënten en ook studenten die bij hem in opleiding waren, adviezen te geven of iets uit te leggen, noemde Haley een van de belangrijkste nieuwe technieken die Erickson ons leerde. Ook Watzlawick memoreerde uitvoerig Ericksons aparte taalgebruik als een belangrijke nieuwe ontwikkeling. Een taal die verschilt van het traditionele taalgebruik in de psychotherapie: de taal van de rede, het inzicht, de bewustwording. Watzlawick onderstreepte het belang van een aantal technieken uit de hypnose voor de gezinstherapie of zoals hij het liever noemt: de interactionele therapie. In psychotherapie is aan de standigheden waarin mensen leven meestal niets te veranderen. Slechts de manier waarop zij de feiten zien, kan beïnvloed worden. Met de technieken uit de hypnose als reframing en relabeling kan volgens Watzlawick een nieuwe, minder pijnlijke werkelijkheid geschapen worden. De behandeling van pijn is zowel in lezingen als in workshops uitvoerig aan de orde geweest. Pearson, Sacerdote, Fines en Barber hielden hierover interessante besprekingen. Barbers lezing over de behandeling van nische pijn sloot direct aan bij de opmerkingen van Watzlawick over de doelstelling van psychotherapie. Barber verwerpt de rechtstreekse den als suggesties van gevoelloosheid om de pijn geheel te laten verdwijnen. De manier waarop Erickson pijn behandelde, vergeleek hij met alchemie: iets wordt in iets anders veranderd. De sensatie van pijn wordt veranderd in een gevoel dat misschien lastig en vervelend is, maar te dragen. Een curieuze bijeenkomst was het zgn. ‘interactional hour’ waar Haley, Whitaker en Rossi zonder specifieke opdracht met elkaar over Erickson praatten. Drie beroemde heren bij elkaar, misschien wel te veel van het goede. Vooral de creativiteit van Erickson kwam aan de orde. Haley had een visioen van een zaal met tweeduizend paarse shirtjes, waarna Rossi zijn paarse stropdas afwierp; voor Carl Whitaker een reden om paarse bloemen uit de vaas op het podium te halen en deze Rossi in het knoopsgat te steken. Voor sommigen een vrolijk uur, voor anderen teveel van het goede. De organisatoren over het congres Jeffrey Zeig, een leerling van Erickson, nam het initiatief voor dit congres. Samen met zijn vrouw Sherron Peters heeft hij vrijwel de gehele organisatie op zich genomen. Zij vertellen over de bijzonderheden van het congres, de Erickson Foundation en een mogelijk tweede congres. ‘Wij werkten anderhalf jaar aan de organisatie van het congres. We hadden een secretaris in maart en april en in de laatste twee maanden; dat was alle hulp. We
Verslag 183 hebben het vrijwel met z’n tweeën gedaan. Toen Erickson nog leefde, rekenden we op tweeduizend congresgangers. Maar toen hij stierf, wisten we het niet meer. Toen Gregory Bateson ook doodging, werd het nog minder duidelijk: de twee belangrijkste mensen van het congres waren er niet meer. Sommige mensen trokken hun inschrijving in (ongeveer honderdvijftig), maar voor iedere afschrijving schreven zich drie tot vier mensen in. Vóór het congres hadden we toch nog achtienhonderd vijftig inschrijvingen en hier – op het congres – hebben zich zeker nog honderd mensen ingeschreven. We hebben de tweeduizend wel gehaald. Uit bijna de hele wereld zijn er mensen gekomen. Uit twintig verschillende landen; uit iedere staat van de Verenigde Staten, behalve uit Kentucky, uit Amerika, Saoedi Arabië, veel mensen uit Australië, Duitsland en land. We hebben een spreker uit Tjechoslowakije. Er zijn zestig Hollanders. Uit Polen en Hongarije waren brieven van mensen die graag hadden len komen, maar niet konden omdat ze te weinig geld mochten opnemen of geen visum konden krijgen. Toen Erickson stierf, veranderde er veel. Als Erickson nog geleefd zou hebben, zou hij het middelpunt van het congres geweest zijn. Erickson zou aan het ‘special interaction hour’ mee hebben gedaan. We hadden dan in plaats van Rossi, Whitaker en Haley: Haley, Bateson, Erickson en Rossi gehad. Hij zou ook een demonstratie hebben gegeven van diepe fenomenen. Als vervanging van Erickson hebben we een Ironwood tree neergezet, zodat hij er toch was. Iron wood-hout is erg hard en drijft niet; Erickson had veel beeldjes van Iron wood in zijn huis staan. Voor Batcson namen we Carl Whitaker.’ De Milton H. Erickson Foundation Met Elisabeth, de vrouw van Erickson, en Christina, een dochter van Erickson, vormen Jeffrey Zeig en Sherron Peters ‘The Board of Directors’ van de Milton H. Erickson Foundation. Sherron Peters hierover: ‘Het doel van de Erickson Foundation is het toegankelijk maken van de kennis en de methoden die Erickson ontwikkeld heeft. Erickson was altijd vrijgevig met zijn kennis. Wij willen dat mensen daar nog steeds van kunnen teren nu Erickson dood is. Met zijn videotapes, en met alles wat hij schreven heeft, kan gemakkelijk een lucratieve handel begonnen worden; met de Foundation willen we dat voorkomen. De Foundation kan zijn audiobanden, videobanden, brieven, etc. verzamelen, zodat den deze kunnen bestuderen zonder dat ze daar grote bedragen voor moeten neertellen. We zijn hier nog maar pas begonnen; onze droom is een echte Foundation te hebben met een gebouw. Een plaats waar studenten kunnen komen, waar lezingen en workshops gehouden kunnen worden. Dit zijn dromen, geen plannen, zover zijn we nog niet. Het eerste doel van de Foundation was het congres. De voordrachten daarvan zullen worden publiceerd.’
184 Dth 2 jaargang l mei 1981 Phoenix 1983 Het International Congress on Ericksonian Approaches to Hypnosis and Psychotherapy was een bijzonder congres over een bijzondere man. De Erickson Foundation heeft plannen om in 1983 opnieuw een congres te organiseren. Voor dit tweede congres over Erickson waarbij met name aandacht gegeven zal worden aan de wetenschappelijke en therapeutische waarde van de door Erickson ontwikkelde strategieën, zal de lange reis naar Phoenix zeker de moeite waard zijn. ELSE DE HAAN, psycholoog, afdeling Psychiatrie St. Hippolytusziekenhuis Delft